افزایش رقابت در عرضهی برق
در ابتدا تصور این بود که با ورود بخش خصوصی به حوزه تولید برق و شکلگیری بازار برق، صنعت برق شاهد ایجاد رقابت برای عرضه برق با هزینه کمتر و کیفیت بهتر خواهد بود؛ اما در عمل سازوکار خرید تضمینی و بهای آمادگی ثابت در بازار برق مانع از شکل گیری این رقابت شده است.
در واقع در سازوکار فعلی بازار برق قابلیت خود برای کشف قیمت بهینه و به تبع آن رقابت در عرضهی برق را ازدست داده است.
شفاف شدن قیمت تمام شده عرضه برق و کاهش هزینههای دولت در بخش یارانه برق
باید اذعان کرد که با واگذاری تعدادی از نیروگاههای برق، بخشی از بدهیهای دولت به بانکها و سازمانها و نهادهای عمومی غیردولتی پرداخت شد و بار مالی دولت از این جانب کاهش یافت؛ اما در یک نگاه کلان این اقدام هرگز به کاهش هزینههای دولت (به طور کلی) منجر نشد.
چراکه الزام وزارت نیرو به خرید برق از نیروگاههای خصوصی به قیمتی بالاتر از قیمت تکلیفی، نه تنها مانع شفاف شدن قیمت تمام شده عرضه برق شد، بلکه با تحمیل بار مالی بیشتر به وزارت نیرو به جهت الزام به خرید برق تولیدی نیروگاههای واگذار شده و نیز عدم انتقال بدهی این نیروگاهها در زمان واگذاری به خریداران، افزایش هزینههای تولید برق این وزارتخانه و به طور کلی دولت را درپی داشت.
همانطور که در جدول ذیل مشهود است، تفاوت بین قیمت خرید برق از نیروگاههای واگذار شده و نیروگاههای دولتی بسیار قابل ملاحظه میباشد.
علاوه بر مسائلی که تاکنون مطرح شده است، عواملی دیگری نیز وجود دارد که سبب شد واگذاری نیروگاههای برق به نتایج مطلوب ختم نشود. این مسائل عبارتند از:
عدم تسویه بدهیهای بانکی نیروگاه ها: از ۱۱ هزار میلیارد تومان بدهی نیروگاهها در سال ۹۷، حدود ۷ هزار میلیارد تومان بدهی تسهیلات مالی نیروگاههای واگذار شده اعم از اصل و فرع به تایید سازمان حسابرسی رسید و مقرر گردید با اخذ مصوبه هیات دولت به دولت منتقل شود که البته با پذیرش تهاتر بدهی اقساط واگذاری به سازمان خصوصی و طلب ناشی از فروش برق نیروگاهها به وزارت نیرو این موضوع مرتفع گردیده است.
هزینههای انجام شده در نیروگاه ها: با وجود واگذاری نیروگاهها در سالهای ۸۹، ۹۰ و ۹۱ مشاهده میشود که ساخت و تکمیل مراحل توسعه برخی از نیروگاههای مذکور همچنان ادامه دارد و نیروگاه به طور دائمی تحویل نشده است.
مغایرات در انتقال دارایی نیروگاه ها: در واگذاری نیروگاهها چه بصورت دارایی و چه در قالب شرکت، مغایرتهایی در انتقال داراییها مشاهده میشود که تاکنون تعیین تکلیف نشده است. برخی از این پروندهها همچنان توسط سازمان بازرسی و نهادهای امنیتی در حال پیگیری است.
هزینههای پس از واگذاری: قبل از واگذاری، هزینههای نیروگاهی در قالب هزینه بهای نیروی انسانی و هزینههای بهره برداری و نگهداری (O & M) خلاصه میشد که کمتر از ۹ تومان به ازاء هر کیلوواتساعت هزینه دربرداشت؛ اما پس از واگذاری، با فروش برق تولیدی نیروگاه این رقم به بیش از ۵۰ تومان به ازاء هر کیلوواتساعت افزایش یافت. با توجه به اینکه بهره برداری نیروگاهها به صورت تخصصی توسط وزارت نیرو انجام میشود، این مورد نیز منجر به افزایش هزینههای این وزارتخانه شده است.
مسائل و مشکلات ناشی از واگذاری نیروگاهها با توجه به کمبود نقدینگی
همانطور که بیان شد وزارت نیرو همواره با مشکل کمبود نقدینگی مواجه بوده است. واگذاری نیروگاههای برق به شیوهای که شرح داده شد نه تنها نتوانست با تزریق نقدینگی به صنعت برق به حل این مشکل کمک کند، بلکه عدم پرداخت بهای برق نیروگاهها موجب عدم تمایل بخش غیردولتی به سرمایهگذاری در احداث نیروگاهها شده است (با استناد قانون سیاستهای اصل ۴۴، سرمایه گذاری دولتی در تولید نیروگاهها میبایست توسط بخش غیردولتی صورت پذیرد).
به دلیل عدم توانایی صنعت برق در پرداخت مطالبات پیمانکاران و سازندگان تجهیزات، شرکتهای مذکور تا مرز ورشکستگی پیش رفته و بعضاً زمینههای کاری خود را تغییر داده اند؛ که منجر به هدر رفتن سالها تلاش وزارت نیرو در ایجاد و تقویت پیمانکاران و سازندگان تجهیزات برق شده است.
از طرف دیگر به دلیل مدیریت غیربهینه و هزینههای بالای صنعت برق، درآمدهای حاصله از محل فروش برق حتی پاسخگوی نیازهای جاری این صنعت نیز نیست؛ لذا عملاً سرمایهگذاری در توسعه شبکه انتقال و توزیع (برای پاسخگویی به افزایش تقاضای برق) و نیز سرمایهگذاری در اصلاح و بهینه سازی (برای افزایش راندمان و کاهش تلفات) با کندی پیش میرود.
پینوشت:
[۱]به دلیل محدودیتهای فنی در ذخیره برق، تولید و مصرف برق به صورت همزمان انجام میشود. در چنین شرایطی پیش بینی نیاز مصرفی و پاسخگویی آنی به آن از لحاظ مدیریت و بهره برادری شبکه برق بسیار حائز اهمیت است. از طرف دیگر بسیاری از نیروگاهها به لحاة فنی امکان در مدار قرار گرفتن به صورت آنی را ندارند و باید از قبل آماده بهره برداری شوند. از این رو همواره بسیاری از نیروگاهها بایستی برای بهره برداری آماده باشند. به بهایی که برای این حالت نیروگاهها پرداخت میشود، بهای آمادگی گفته میشود.